پوشش گیاهی ایران

پوشش گیاهی ایران

گیاه شناسان معتقدند که پوشش گیاهی فعلی این سرزمین نتیجه ی نفوذ تدریجی گونه های گیاهی مناطق مجاور به داخل فلات و تغییر آنها به اقتضای تنوع فراوانی است که ارتفاع جغرافیایی و اختلاف اقلیمی ایجاب می کرده است. جغرافی دانان و گیاه شناسان روش های مختلفی برای طبقه بندی پوشش گیاهی ایران پیشنهاد کرده اند، ولی همه ی آنها در یک موضوع وحدت نظر دارند و آن تنوع فراوانی است که با وجود فقر اقلیمی در نباتات سرزمین مشاهده می شود. به عقیده آنها در ایران بالغ بر ۱۰ هزار نوع گیاه وجود دارد که آن بوم زاد و بقیه مربوط به گیاهان قفقاز، آسیای صغیر، عربستان، افریقا و هندوستان است. سرزمین ایران را از نظر گروههای گیاهی میتوان به ۶ منطقه تقسیم کرد: 

۱- منطقه جنگلهای برگ پهن مرطوب شمالی، که میان خط الراس های طالش و البرز در بخشهای مشرف به دریای خزر قرار دارند و بر حسب ارتفاع از سطح دریا تفاوت می کنند. تا ارتفاع ۱۰۰ متر باتلاقها و مردابهای ساحلی قرار دارد که در آن انواع نی و جگن و نیز گل هایی مانند عروس آبی و زنبق و نیلوفر آبی به حد وفور به چشم می خورد. پس از آن انواع بلوط، انجیلی، نارون، راش، ممرز و توسکاست که تا ارتفاع ۸۰۰ و ۱.۰۰۰ متری همراه با درختان کوچکتر و انواع پیچکها و شمشاد، انار، تمشک، زالزالک و امثال آنها پوشش گیاهی اصلی را تشکیل می دهد. از ارتفاع ۱.۰۰۰ تا ۲.۵۰۰ متر انواع راش سفید، بلوط و غان را می توان گونه های عمده پوشش گیاهی دانست. روی هم رفته از ۴/۱۲ میلیون هکتار جنگل کشور ۸/۱میلیون هکتار را جنگلهایی تشکیل می دهد که دورادور طوقه ی جنوبی دریای خزر تا ارتفاع۲.۷۰۰ متر را می پوشاند. 
۲- منطقه جنگل های برگ پهن غربی، که شامل تمامی جنگل های ناحیه زاگرس است و در مقایسه با جنگل های انبوه مرطوب شمالی نسبتاً کم درخت، تنک و بیشتر شبیه به پارک هستند. در این منطقه ی وسیع که شامل کردستان، کرمانشاه، لرستان و بختیاری است، درختان برگ پهن همراه با بوته های کوتاه و نباتات استپی به چشم می خورد. درختان این جنگلها در دره ها متراکم و در جاهای دیگر بسیار پراکنده اند، ولی تا ارتفاع دو هزار متری از سطح دریا وجود دارند. انواع عمده درختان این جنگل ها شامل بلوط، گردو، انجیر، گلابی، سیب، بادام و تمشک است که نوع آنها بر حسب ارتفاع و عرض جغرافیایی تفاوت می کند. 

۳- منطقه استپی کوهستانی، که شامل کوههای شمال خراسان و آذربایجان است و انبوهی گیاهان آن بر حسب جنس خاک و مقدار باران سالانه تفاوت می کند. در این منطقه وسیع در ارتفاعات بالا چمن یا استپ، و در طوقه های میانی گونه های نیمه استپی (گندمیان)، و در دره های پر آب پایین انواع درخت های میوه دار دیده می شود. 

۴- منطقه خشک رودهای فلاتی (کوهپایه ای)، که بخش وسیعی از کشور را در بر می گیرد.در نیمه ی شمالی این منطقه، نباتات شبیه رستنی های آسیای مرکزی و قفقاز شرقی است. در مرتفعات شمالی مرکز ایران بعضی از رستنی ها از انواع بالشتی هستند که به جای رشد در هوا برای فرار از تبخیر فراوان روی زمین گسترش می یابند. از جمله گونه های معتبر این منطقه سرو کوهی یا اُرس، گیلاس، انواع آلو و در طوقه های پست تر چوبک، اسپرس و گیاهان صمغ دار و گونه های مختلف خار، گل گندم و امثال آن است. 

۵- منطقه خشک رودهای بیابانی، که شامل تمامی کویرها و ریگ زارها، شن زارها و ماسه های داخلی با وسعت بسیار است و در تمامی آنها نباتات نمک دوست مانند جغجغه، انواع خار، اسفند، کاروان کش، و در بستر رودهای مرطوب تر و نواحی بیابان های شرقی و جنوبی، انواع قچ، اقاقیا، کنار و کهور دیده می شود. 

۶- منطقه جنگل های ساحلی جنوبی، که در حاشیه فلات ایران قرار گرفته است و شباهت بسیاری با گیاهان جزیره ای و شبه جزیره ای جنوب دارند. در شن زارها و شوره زارها و باتلاق های جنوبی بوته های متعدد از انواع انبه، سه پستان، استبرق، و لور از بندر لنگه تا پاکستان دیده می شوند که در کنار آنها گیاهان هندی و افریقایی مانند نارگیل، موز، خرزهره، کهور, نیشکر و از همه مهمتر خرما که اهمیت اقتصادی فراوان دارد، می روید. در باتلاق های بندر خمیر، جاسک و چاه بهار درخت حرّا یا تمر که مهم ترین نوع جامعه ی گیاهی منگرو به شمار می رود، دیده می شود.